Numer 12Pismo sponsoruje Senat RP
Słynni Polacy w Rosji
Wacław Seroszewski- badacz Jakucji.
Wacław Seroszewski (1858-1945) znany jest w Polsce przede wszystkim jako literat, autor wspaniałych opowieści o jego pobycie w kraju Jakutów - "Na skraju lasów" (1894) oraz "W pułapce" (1897). Te dzieła beletrystyczne zawierają sceny z życia ludności tubylczej, wspaniałe opisy syberyjskiej przyrody, które świetnie uzupełniają dzieła ludoznawcze Serszewskiego. Urodzony w 1858 roku w Wólce Kozłowej pod Radzyminem, przyszły badacz jakuckiej kultury, w dzieciństwie stracił matkę i bardzo wcześnie musiał podjąć pracę zarobkową. Najpierw pracował jako uczeń ślusarza. Potem zaś, pracując w warsztatach kolejowych, pobierał naukę w szkole kolejowej. Obracając się w środowisku robotniczym, Wacław Seroszewski zetknął się z pierwszymi zalążkami socjalistycznych kółek robotniczych w Królestwie Polskim. W tym czasie zaczęła się jego współpraca z Ludwikiem Waryńskim, założycielem kółek robotniczych, ideologiem polskiego ruchu robotniczego.
W 1878 roku Seroszewski zostaje aresztowany i na podstawie wyroku Warszawskiego Sądu Okręgowego skierowany na zesłanie. Wiosną 1880 roku przybywa do Jakucka, skąd przetransportowano go do Wierchojańska. Dwukrotnie próbował uciec z miejsca zesłania, ale na próżno. Te wydarzenia Seroszewski opisał w opowieści "Ucieczka", która ukazała się w Warszawie 1904 roku. W Jakucji Seroszewski spędził 12 lat. Chciał być pożytecznym na tym bezludziu. Przyszły etnograf założył kuźnię, umiejętności ślusarza bardzo mu się przydały w tych warunkach. Przyjmując do naprawy różne rzeczy, np. zepsutą broń, stale spotykał się z miejscowymi mieszkańcami, którzy zwracali się do niego z pytaniami w różnych kwestiach życiowych - od wędzenia ryb do leczenia chorych. Zaprzyjaźnił się z wieloma Jakutami. Zainteresowanie jakucką kulturą przejawiało się u Wacława Seroszewskiego od pierwszych dni pobytu na zesłaniu. Najpierw robił notatki, by wykorzystywać je potem w swoich utworach literackich. Często przebywał w jakuckich osiedlach, pomagał mieszkańcom załatwić różne sprawy u carskich urzędników. Jakutowie zaś darzyli go wielkim zaufaniem. Jego zapiski stopniowo przekształcały się w systematycznie zbierany materiały etnograficzne. Zawierały opisy wierzeń, folkloru, obyczajów ludności tubylczej. W tym czasie ukazały się pierwsze artykuły Wacława Seroszewskiego o kulturze Jakutów w języku rosyjskim. Te prace zostały zauważone przez naukowców - członków wschodnio - syberyjskiego oddziału Rosyjskiego Stowarzyszenia Geograficznego w Irkucku. Właśnie oni ubiegali się u władz o zezwolenie dla Seroszewskiego na przeniesienie do Irkucka. W 1892 roku dostaje status przesiedleńca i przeprowadza się do Irkucka, gdzie opracowuje zebrane materiały, przygotowując do druku wielką monografię. Ukazała się ona w Petersburgu w 1896 roku pod tytułem "Jakutowie. Próba badania etnograficznego", wkrótce odznaczona została złotym medalem Rosyjskiego Stowarzyszenia Geograficznego. Dzięki wstawiennictwu autorytetów - rosyjskich naukowców Wacław Seroszewski dostaje zezwolenie na powrót do kraju. Od 1898 roku mieszka w Warszawie. Nawiązuje kontakty w kręgach literackich. W 1900 ukazuje się polskie wydanie jego książki "12 lat w kraju Jakutów. Wrażenia i notatki. Z mapą i 167 rysunkami". W tym samym roku ponownie zostaje aresztowany, ale zesłanie za wstawiennictwem prezydenta Rosyjskiego Stowarzyszenia Geograficznego Semionowa-Tian-Szańskiego, zamieniono mu na ekspedycję naukową na wyspę Hokkaido w celu badania kultury Ainów. Prowadził te badania razem z Bronisławem Piłsudskim. Początek wojny rosyjsko - japońskiej zmusił ich do porzucenia wyspy. Przez Koreę, Chiny, Cejlon Seroszewski wrócił do Warszawy, gdzie brał udział w wydarzeniach rewolucyjnych 1905. Później przyłączył się do Józefa Piłsudskiego i walczył w składzie jego legionów. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości zostaje senatorem, a w 1933 roku - prezesem Polskiej Akademii Literatury. Wybitny ludoznawca i pisarz zmarł 1945 roku w Piasecznie pod Warszawą. Został pochowany w słynnej warszawskiej nekropolii - Powązki.
Przygotował: Wasilij Wasiliew
